بشارت به تائبان‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» بشارت به تائبان‏

آیات صریح قرآن مجید دلالت بر این معناى عظیم دارد که خداوند مهربان توبه تائبان و بازگشت عاصیان را مى‏پذیرد. احدى با این بشارات فراوان کتاب حق، جا ندارد از رحمت الهى مأیوس و از پذیرش عذر و توبه‏اش ناامید گردد. چه سندى در این عالم هستى از قرآن مجید محکم‏تر، و کدام کتاب به حقایق و واقعیت‏هاى ملکى و ملکوتى از آن گویاتر است؟

الَمْ یَعْلَمُوا انَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ» «1»

آیا ندانسته‏اند که فقط خداست که از بندگانش توبه را مى‏پذیرد.

وَ هُوَ الَّذى یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ» «2»

و اوست که توبه را از بندگانش مى‏پذیرد و از گناهان درمى‏گذرد.

غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ» «3»

که آمرزنده گناه و پذیرنده توبه است.

اگر کسى در برابر بشارت‏هاى قرآن، در جهت این‏که حضرت محبوب پذیرنده توبه و عفو کننده سیّئات است، به ناامیدى روى آورد و مأیوس از رحمت دوست شود و تصور کند که حضرت حق او را نمى‏بخشد و توبه و بازگشت تأثیرى ندارد، به کفر گراییده و با قرآن مجید به معارضه برخاسته و از قبول برنامه‏هاى الهى سرباز زده و از دایره عبودیت و بندگى بیرون رفته است.

در تفسیر دعاى شانزدهم و سى و یکم و سى و نهم، به مسئله گناه و راه علاج از معصیت، و توبه و بازگشت، و ارزش و قیمت تائب به طور مفصّل اشاره شده است.

نگارا بى تو برگ جان که دارد		سر کفر و غم ایمان که دارد
به امّید وصالت مى‏دهم جان‏		وگرنه طاقت هجران که دارد
غمت هر لحظه جانى خواهد از من‏		چه انصاف است چندین جان که دارد
اگر عشق تو خون من نریزد		غمت را هر شبى مهمان که دارد
نیاید جز خیالت در دل من‏		بجز یوسف سرِ زندان که دارد
دل من با خیالت دوش مى‏گفت‏		که این درد مرا درمان که دارد
لب شیرین تو گفتا ز من پرس‏		که من با تو بگویم کان که دارد
مرا گفتى که فردا روز وصل است‏		امید زیستن چندان که دارد
دلم در بند زلف توست ورنه‏		سرِ سوداى بى‏پایان که دارد
اگر لطف خیال تو نباشد		عراقى را چنین حیران که دارد

(فخرالدین عراقى)

[فَلَوْ لَا الْمَوَاقِفُ الَّتِی أُؤَمِّلُ مِنْ عَفْوِکَ الَّذِی شَمِلَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ لَأَلْقَیْتُ بِیَدِی وَ لَوْ أَنَّ أَحَداً اسْتَطَاعَ الْهَرَبَ مِنْ رَبِّهِ لَکُنْتُ أَنَا أَحَقَّ بِالْهَرَبِ مِنْکَ وَ أَنْتَ لَا تَخْفَى عَلَیْکَ خَافِیَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاءِ إِلَّا أَتَیْتَ بِهَا وَ کَفَى بِکَ جَازِیاً وَ کَفَى بِکَ حَسِیباً]

و اگر نبود محل‏ها و جایگاه‏هایى که به عفوت که فراگیر هر چیز است امید ببندم، خود را از دست مى‏دادم، و از نجاتم مأیوس مى‏شدم. اگر کسى مى‏توانست از پروردگارش بگریزد، من به خاطر این همه گناهانم، براى این که دچار عذاب نشوم، به گریز از تو سزاوارتر بودم؛ تویى که نه در زمین و نه در آسمان، رازى از تو پوشیده نیست، و آن را در عرصه گاه قیامت حاضر مى‏کنى، و همین بس که تو کیفر دهنده و حسابگر باشى که در کیفر و حساب، به افراد و اشخاص و آلات و ابزار نیاز ندارى.

عفو حق‏

گذشت و عفو حضرت محبوب بر سر تمام موجودات هستى سایه دارد.

گناه هر چه باشد، پس از این‏که گناهکار از غفلت درآمد و در مدار بیدارى قرار گرفت و به تناسب هر گناهش توبه‏اى بدرقه کرد، مثل این‏که نمازهاى نخوانده را به دایره قضا کشید، مال حرام را به صاحبانش مسترد داشت، روزه‏هاى نگرفته را گرفت، رابطه خود را با گناهان شهوانى قطع کرد، برابر با بشارات حق در قرآن بدون‏ شک و شبهه در معرض عفو دوست قرار مى‏گیرد و از رحمت واسعه‏اش بهره‏مند مى‏گردد.

در ضمن تفسیر دعاى سى و نهم که در طلب عفو بود مسائلى باز گو شد، در این‏جا نیاز به توضیح و تفسیر نیست، آنچه مهم است این است که به بیان حضرت سجّاد علیه السلام اگر تکیه گاهم به این عفو عالمگیرت نبود، بدون تردید با این گناهان رسوا کننده از دست مى‏رفتم، و اگر جاى فرار بود پا به فرار مى‏گذاشتم، ولى به قول امیر المؤمنین علیه السلام در دعاى کمیل:

وَ لا یُمْکِنُ الْفَرارُ مِنْ حُکُومَتِکَ. «4»

و گریز از حکومتت ممکن نیست.

مولاى من اگر بنا به فرار باشد از گناهم به سوى عفوت مى‏گریزم، و از عصیانم به منطقه رحمتت فرار مى‏کنم.

محبوب من! از قلب امیدوارم با خبرى، از آرزویم که چیزى جز عفو و رحمتت نیست با خبرى و مى‏دانى که با این امید و آرزو به تو پناه آورده‏ام. اى عزیزى که چیزى در این عالمِ هستى، نه در غیب آن و نه در شهودش، از تو پنهان نیست.

انَّ اللَّهَ لا یَخْفى‏ عَلَیْهِ شَىْ‏ءٌ فِى الاْرْضِ وَ لا فِى السَّماءِ» «5»

یقیناً چیزى در زمین و در آسمان بر خدا پوشیده نیست.

رَبَّنا انَّکَ تَعْلَمُ ما نُخْفِى وَ ما نُعلِنُ وَ ما یَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْ شَى‏ءٍ فِى الْأَرضِ وَ لا فِى السَّماءِ» «6»

پروردگارا! یقیناً تو آنچه را ما پنهان مى‏داریم و آنچه را آشکار مى‏کنیم، مى‏دانى و هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا پنهان نیست.

یَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لْایَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَىْ‏ءٌ» «7»

روزى که همه آنان آشکار مى‏شوند، [و] چیزى از آنان بر خدا پوشیده نمى‏ماند.

الهى! اى وجود مقدّسى که با قدرت قاهره‏ات آنچه را از دید انسان پوشیده مانده در صحراى قیامت جهت حسابرسى حاضر مى‏نمایى و ریز و درشت عمل او را در برابر دیدگانش مجسم مى‏نمائى و با عدل و دادت با مردم محشر معامله مى‏کنى.

وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقیامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ انْ کانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ اتَیْنا بِها وَ کَفى بِنا حاسِبینَ» «8»

و ترازوهاى عدالت را در روز قیامت مى‏نهیم و به هیچ کس هیچ ستمى نمى‏شود؛ و اگر [عمل خوب یا بد] هم وزن دانه خردلى باشد آن را [براى وزن کردن‏] مى‏آوریم، و کافى است که ما حسابگر باشیم.

یا بُنَىَّ انَّها انْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَکُنْ فى صَخْرَةٍ اوْ فِى السَّمواتِ اوْ فِى الاْرْضِ یَأْتِ بِهَا اللَّهُ انَّ اللَّهَ لَطیفٌ خَبیرٌ» «9»

پسرکم! اگر عمل هم‏وزن دانه خردلى و در درون سنگى یا در آسمان‏ها یا در دل زمین باشد، خدا آن را [در قیامت براى حسابرسى‏] مى‏آورد؛ یقیناً خدا لطیف و آگاه است.

به ملک صبر و قناعت یگانه سلطان باش‏		طمع مدار ز اهریمنان سلیمان باش‏
ز آتش غضب و آب کبر و باد غرور		بپوش دیده و با خاک راه یکسان باش‏

به همّت قوى و کارهاى شایسته‏		براى مردم عالم مثال و میزان باش‏
اگر ز گردش ایّام ایمنى خواهى‏		به درد مردم درمانده عین درمان باش‏
تو را ز تربیت جسم حاصلى نبود		به فکر تربیت و پروریدن جان باش‏
مشو فکار از این روزگار ناهموار		براى پست و بلند زمانه سوهان باش‏
اگر مطیع رسول خدا نمى‏باشى‏		تو را به جان على پس مطیع وجدان باش‏
چنانکه فکر زمستان کنى به تابستان‏		به کار خویش دمى هم به فکر پایان باش‏
به باغ علم و ادب آشیان گزین‏رنجى‏		میان اهل سخن بلبل خوش الحان باش‏